Werkbaar werk bij zelfstandige ondernemers onder druk door werkstress

27 februari 2020 - In het Pact 2020 spraken de sociale partners en de Vlaamse Regering af om het aantal werkbare jobs voor zelfstandige ondernemers te doen stijgen tot 55 procent in 2020. Werkbare jobs leveren niet alleen werkplezier, leerkansen en motivatie maar stimuleren ook om langer aan de slag te blijven. Sinds 2007 meet de SERV-Stichting Innovatie & Arbeid via een grootschalige peiling driejaarlijks de werkbaarheid bij zelfstandige ondernemers. De resultaten van de werkbaarheidsmeting 2019 voor zelfstandige ondernemers zijn nu bekend.

Net zoals in 2016 heeft de helft van de zelfstandige ondernemers een werkbare job. Het streefcijfer uit het Pact 2020 (55 procent) wordt dus niet gehaald. We zien grote verschillen tussen de sectoren: in de intellectuele diensten (makelaars, consultants, ICT) heeft 58 procent van de zelfstandige ondernemers werkbaar werk en wordt het streefcijfer uit het Pact 2020 ruimschoots gehaald. Omgekeerd heeft de sector bouw een veel lagere werkbaarheidsgraad (42 procent). Vooral het aantal werkstressklachten en verhoogde werkdruk bepalen de te lage werkbaarheidsgraad bij zelfstandige ondernemers. In 2019 heeft 37 procent of 140 000 ondernemers en bedrijfsleiders werkstress. Danny Van Assche, voorzitter SERV: "Het gaat goed met onze economie. De orderboekjes zijn gevuld maar ondernemers vinden steeds moeilijker mensen om openstaande vacatures in te vullen. Hierdoor moeten ondernemers steeds meer werk op eigen schouders nemen en dat wreekt zich soms. Daarom roepen de sociale partners de Vlaamse Regering op om meer mensen en nieuwe doelgroepen te activeren om de krapte op de arbeidsmarkt aan te pakken." Werkbaarheidsmonitor houdt vinger aan de pols De term ‘werkbaar werk’ werd vijftien jaar geleden gelanceerd door de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV). Werkbaar werk is werk waarvan u niet overspannen of ziek wordt, dat boeiend en motiverend is, dat voldoende kansen biedt om bij te blijven/leren en voldoende ruimte laat om werk en privéleven te combineren. Tussen 2007 en 2013 steeg de werkbaarheidsgraad voor zelfstandige ondernemers van 48 procent naar 51 procent. In 2016 was er een stagnering (51 procent) die zich nu verderzet. De geboekte vooruitgang in het vorige decennium gaat dus verloren en de doelstelling van het Pact 2020 (55 procent) wordt niet gehaald.

Meer leerkansen maar ook meer werkstress
Vier werkbaarheidsdimensies bepalen de werkbaarheidsgraad. Het gaat over leermogelijkheden, werk-privébalans, motivatie en werkstress. Welke evoluties zien we sinds 2007? Het aandeel werknemers met werkstressklachten is sinds 2013 gevoelig gestegen (van 33 naar 37 procent). Werkstress vormt duidelijk het belangrijkste werkbaarheidsknelpunt. De situatie van zelfstandige ondernemers verschilt nauwelijks van deze van werknemers.   Drie op de tien (30 procent) zelfstandige ondernemers heeft het moeilijk om werk en privé in evenwicht te houden. De vooruitgang die in 2013 geboekt werd (van 35 procent in 2010 naar 32 procent in 2013) blijft behouden. Toch is dit nog steeds het tweede grootste werkbaarheidsprobleem. Bovendien combineert een op de vijf zelfstandige ondernemers een werk-privéconflict met werkstressklachten.  Negen op de tien zelfstandige ondernemers zijn gemotiveerd aan het werk. Een minderheid (tien procent) kampt met motivatieproblemen maar die groep is wel toegenomen ten opzichte van de nulmeting in 2007 (acht procent).  De leermogelijkheden zijn er de voorbije jaren op vooruitgegaan. Slechts 3,5 procent van de ondernemers heeft een problematisch leertekort. Beduidend meer zelfstandige ondernemers investeren bovendien in vorming en bijscholing. Toch is er hier nog ruimte voor verbetering. In 2018 hebben vier op de tien zelfstandige ondernemers geen bijscholing gevolgd. 

Sectorale verschillen
De werkbaarheid van jobs verschilt van sector tot sector. In de sector van de intellectuele diensten (o.a. makelaars, consultants, ICT) heeft 58 procent een werkbare job: duidelijk boven het geambieerde doel (55 procent) van het Pact 2020. Dat komt vooral omdat in deze sector minder werkstressklachten (30 procent) en werkprivéproblemen (23 procent) zijn. In de bouwsector heeft slechts 42 procent van de ondernemers een werkbare job. In deze sector zijn er veel meer werkstressklachten (45 procent) en werk-privéproblemen (36 procent).

Waarom neemt de werkstress toe?
Voor de toegenomen werkdruk- en stressproblemen zijn uiteenlopende oorzaken aanwijsbaar: de periode 2014-2019 is volgens de kmo-barometer een periode van  groeiende economie. Een hoogconjunctuur zorgt voor een goed gevuld orderboekje en een toenemend werkvolume. Tegelijk is er sprake van een krapte op de arbeidsmarkt. Vacatures geraken niet ingevuld. Hierdoor moet de ondernemer zichzelf ‘stretchen’ om alles te bolwerken.  de continue stroom aan veranderingen in businessmodellen en werkmethoden door continuous improvement, digitalisering, e-commerce, cybersecurity, GDPR … zorgen voor onzekerheid en vragen heel wat flexibiliteit.  de continue bereikbaarheid en de stroom aan informatie en prikkels van alomtegenwoordige smartphones en andere IT-devices in de bedrijfscontext én de privésfeer zetten de mentale veerkracht op de proef.  de toegenomen assertiviteit en soms ook agressiviteit van klanten, patiënten … zet zelfstandige ondernemers ook emotioneel onder druk.
 
Wat nu?
De resultaten van de werkbaarheidsmeting 2019 geven duidelijk aan dat werkbaar werk hoog op de agenda hoort. Inzetten op werkbaar werk leidt er ook toe dat zelfstandige ondernemers langer aan de slag blijven. Uit de werkbaarheidsmonitor blijkt dat meer dan vier op de vijf (85 procent) van de zelfstandige ondernemers boven de veertig jaar met werkbaar werk het haalbaar achten om door te werken tot hun pensioen. Hoe meer werkbaarheidsknelpunten ze hebben, hoe minder ze dat zien zitten. Sinds het voorjaar 2019 rollen de sociale partners en de Vlaamse Regering het actieplan werkbaar werk uit. Bedrijven kunnen werkbaarheidscheques of een verhoging van de kmoportefeuille aanvragen om de werkbaarheid te scannen en een plan op te stellen om de jobkwaliteit te verbeteren. Verschillende andere acties, waaronder een sensibiliseringscampagne zijn sindsdien gestart. De SERV investeerde ook sterk in de vernieuwde website www.werkbaarwerk.be. Bezoekers vinden er alle info over werkbaar werk, tools en goede voorbeelden.  Het SERV-akkoord Iedereen aan boord doet een twintigtal voorstellen om het activeringsbeleid te verbreden en te versterken (met bijzondere aandacht voor kansengroepen en personen die zich momenteel nog niet actief aanbieden op de arbeidsmarkt). Als de Vlaamse Regering hiermee aan de slag gaat, kan dat de arbeidsmarktkrapte en de daaraan gekoppelde werkdrukproblemen mee doen verminderen. 
 

Doorsturen  |  Reageer  |  Nieuwsbrief