Wanneer kunt u zich als ondernemer beroepen op overmacht?

14 mei 2020 - Het coronavirus heeft de afgelopen maanden voor grote veranderingen in de samenleving gezorgd. Zo heeft het bijvoorbeeld grote impact op de gezondheid en de persoonlijke vrijheid van mensen. Daarnaast heeft het ook economische gevolgen. Zo zijn complete sectoren stilgelegd, kunnen goederen hun bestemming niet bereiken en bezoeken klanten geen winkels meer. Verwacht wordt dat er nog lang sprake zal zijn van een onzekere periode. Haast iedere onderneming krijgt te maken met de effecten van de maatregelen op de bedrijfsvoering.

Francoise Alsters - Senior Legal Counsel - van AOMB vertelt meer over een beroep op overmacht als ondernemer.
 
Verplichtingen niet kunnen nakomen
Alsters ziet dat corona de typerende Nederlandse handelsgeest aanwakkert. "Overal ontstaan creatieve oplossingen en mooie initiatieven. Zaken zoals werken op afstand, digitalisering van zorgtaken, bezorging aan huis en online lessen en cursussen. Een ondernemer zou geen ondernemer zijn als hij of zij niet alles probeert om deze crisis te doorstaan." Ze vervolgt: "Maar voor sommige ondernemingen zijn al deze alternatieven geen optie. Ligt bijvoorbeeld de ontwikkeling van een nieuw product stil door de sluiting van uw laboratorium? Moeten er royalty’s betaald worden voor een licentie, terwijl er nagenoeg niets meer verkocht wordt? Of eisen klanten hun geld terug? Veel ondernemers die hun verplichtingen niet kunnen nakomen vragen zich af of ze aansprakelijk zijn, of gered kunnen worden door een beroep te doen op overmacht."
 
Wat is overmacht eigenlijk?
Bedrijfsadviseurs krijgen momenteel massaal het woord ‘overmacht’ te horen. Maar wat is het eigenlijk? Alsters: "Wat verstaan wordt onder overmacht, hangt af van de algemene voorwaarden of specifieke overeenkomst. Hierin is vaak een clausule opgenomen die concreet of in ruimere bewoordingen bepaalt wat partijen onder overmacht verstaan. Denk aan natuurrampen, gebrek aan personeel, stakingen, invoerbeperkingen, problemen bij de aanlevering, tekortkomingen van ingeschakelde derden of liquiditeitsproblemen. Daarnaast kunnen overeengekomen garantiebepalingen een beroep op overmacht beperken en exoneratiebedingen die mogelijkheid weer verruimen."
 Ze vervolgt: "Is er in de overeenkomst of algemene voorwaarden niets over overmacht vermeld, dan bepaalt de wet of er sprake van is. Binnen het Nederlands recht wordt gesproken over overmacht indien een tekortkoming niet uw schuld is en ook niet voor uw risico komt. De nakoming moet bovendien onmogelijk zijn. Een beroep op overmacht slaagt niet indien er alternatieve mogelijkheden waren die niet benut zijn. Ook niet als die opties ongunstiger waren voor uw onderneming."
 
De gevolgen van een beroep doen op overmacht
Als er een overmacht-clausule is opgenomen, dan beschrijft die vaak ook de gevolgen van overmacht. Veelal worden verplichtingen al dan niet tijdelijk opgeschort en wordt er geen nakoming gevorderd. Bij een succesvol beroep op overmacht hoeft u geen schadevergoeding te betalen. Wel bestaat de mogelijkheid de overeenkomst te beëindigen als de overmacht bijvoorbeeld langer duurt dan drie maanden. De gevolgen kunnen per overeenkomst en per situatie verschillen, en een beroep op overmacht als gevolg van het coronavirus is daarom afhankelijk van uw concrete situatie.
 
Juridisch alternatief: de overeenkomst aanpassen
Volgens Alsters kan ook bij een succesvol beroep op overmacht de overeenkomst worden beëindigd. "Dit is geen ideale situatie omdat niemand er eigenlijk baat bij heeft. Daarom is het beter uw positie, zowel feitelijk als juridisch, in kaart te brengen. En te kijken of er ook juridische alternatieven zijn. Is de andere contractspartij bijvoorbeeld bereid het gesprek met u aan te gaan? Dan is misschien een aanpassing van de overeenkomst door de overmachtssituatie mogelijk."
Wil de contractspartij de overeenkomst niet aanpassen, dan kan dit mogelijk wel door een rechter worden afgedwongen. Een rechter kan een overeenkomst laten aanpassen als er sprake is van onvoorziene omstandigheden. Over het algemeen wordt dit niet snel aangenomen. Maar vanwege het coronavirus zou een beroep hierop wel kunnen slagen. Kunnen de partijen niet in redelijkheid vergen dat de overeenkomst ongewijzigd in stand blijft? Dan kan een rechter verplichtingen opschorten of een overeenkomst gedeeltelijk of geheel wijzigen of ontbinden.
Uiteindelijk is het voortbestaan van uw onderneming ieders belang. Komt u er met een creatieve en inventieve bedrijfsuitoefening niet uit, kijk dan naar juridische oplossingen.
 
 

Doorsturen  |  Reageer  |  Nieuwsbrief