Weblog
De lessen voor bedrijven van de Ordo Fratrum Minorum
Door: Han Mesters,
30 augustus 2013
-
De geschiedenis van de oudste multinational ter wereld, de Rooms Katholieke kerk, vormt een interessante inspiratiebron voor het denken over organisaties. De organisatie bestaat inmiddels zo’n kleine 2000 jaar terwijl in onze tijd de ‘levensduur’ van organisaties steeds korter wordt en inmiddels zo’n 100 jaar bedraagt voor grote bedrijven en zo’n 15 jaar voor kleinere bedrijven.
Franciscanen
De nieuwe CEO van de RK kerk, de Jezuïet Franciscus, verwijst in zijn naam naar de orde der Franciscanen, opgericht door Franciscus van Assisi. De geschiedenis van de Franciscanen is wat mij betreft een belangrijke metafoor voor de levenscyclus van organisaties. De nieuwe paus lijkt een man te zijn die zich weer tussen de mensen begeeft in plaats van ‘regeren op afstand’. Hij lijkt de juiste man op de juiste plaats te zijn. De kerk moet weer terug naar haar ‘roots’.
Het gegeven dat hij de naam van Franciscus van Assisi aanneemt, zou kunnen betekenen dat de kerk een belangrijke beslissing in haar geschiedenis wil terugdraaien: het besluit van de paus in de 13e eeuw om de sterk groeiende order der Franciscanen te transformeren naar een kloosterorde. In andere woorden: een netwerkorganisatie werd getransformeerd tot een instituut.
Hoewel Franciscus van Assisi geen geestelijke was, begon hij te prediken en verzamelde al vrij snel een groep volgelingen die leefden volgens de regels die Franciscus opstelde. De voormalige kluizenaar Franciscus verkreeg in 1209 van paus Innocentius III toestemming om samen met zijn getrouwen een nieuwe orde te stichten. Strikte armoede was zeer lang het kenmerk van het ‘business model’ van de orde der Franciscanen. Dat hield in dat de broeders niet alleen afstand deden van persoonlijk, maar ook van gemeenschappelijk bezit
De orde kende een stormachtige groei: van elf leden in 1209 tot - naar men zegt - 5000 in 1221. In 1274 waren het er al 35.000. Franciscanen zijn er nu in vrijwel alle werelddelen, verdeeld over vele provincies. De vrouwelijke tak ervan, de orde der clarissen, ontstond al rond 1212.
Splitsing
Bij de dood van Franciscus was de broederschap nog in volle ontwikkeling, en er ontstonden twee stromingen: de spirituele- en de conventuele variant. De spirituele stroming steunde vooral op het begin: zij bleven trouw aan de oorspronkelijke norm, terwijl de conventuele (klooster) gebaseerde variant minder letterlijk volgens de regel van Franciscus leefde. De spirituelen kwamen uiteindelijk in conflict met de kerkelijke hiërarchie: de kerk koos voor institutionalisering van de orde. Hiermee verliet de orde haar originele business model en kerncompetenties. De orde werd door deze beslissing nooit meer zo invloedrijk als in de begintijd.
Terug naar de ‘Why’
De les voor ABN Amro bank (en vele andere instituten) is dat institutionalisering en formalisering noodzakelijke beslissingen lijken om met groei om te gaan. De keuze voor instituten als infrastructuur voor het aansturen van arbeid en kapitaal heeft onze samenleving veel welvaart gebracht. De prijs die we betaald hebben voor institutionalisering is dat instituten in veel gevallen hun originele bestaansreden uit het oog zijn verloren: hun ‘Why’ zou Simon Sinek zeggen. Daarom wordt ABN Amro bank weer een bank die getrouw is aan het doel uit de oprichtingsactie van de Nederlandsche Handel Maatschappij (de voorganger van de ABN), omschreven in 1824 als: "Een grote hefboom, strekkende tot opbeuring en aanmoediging van de nationale welvaart".